چند سالی است که بیشتر کشور‌های جهان به‌ویژه ایران با مشکل کم آبی مواجه هستند. با توجه به بارندگی کم و توزیع نامناسب بارش‌ها، صنعت کشاورزی و دامداری، برای تولید محصولات خود، لازم است که از روش‌های جدید و مدرن استفاده کنند. یکی از این روش‌های نوین، آبیاری قطره ای است که باعث صرفه‌جویی در مصرف آب می‌شود.
از آن جایی که در کشور، حدود ۷۰ درصد از آب شیرین هنگام کشاورزی هدر می‌رود، می‌توان با استفاده از آبیاری قطره ای، این میزان را به میزان قابل توجهی کاهش داد. در این روش از آبیاری از برخی تجهیزات، مانند نوار تیپ پلاکدار استفاده می‌شود. ما در این مقاله قصد داریم تا به این ابزار بپردازیم و خصوصیات، مزایا و کاربرد آن را توضیح دهیم، با ما همراه باشید.
نوار تیپ پلاکدار چیست؟
نوار تیپ پلاکدار، لوله‌ای پلی‌اتیلنی است که با قرار گرفتن در نزدیک ریشه گیاه، عمل آبیاری را انجام می‌دهد. نوار تیپ‌ها، قطره چکان یا دریپر‌هایی دارد که درون لوله به فواصل معین تعبیه شده‌اند. این قطره چکان‌ها عمق و مساحت کمی از خاک را خیس می‌کنند. جنس این نوارها معمولاً از مواد پلی‌اتیلنی نرم و انعطاف‌پذیر است؛ به طوری که به راحتی می‌توان آن را بدون ترک خوردگی یا شکستگی، خم کرد.
شکل ظاهری آنها مسطح است؛ اما هنگامی که آب وارد آنها می‌شود، به سرعت تغییر شکل می‌دهند و شروع به پر شدن می‌کنند. این نوار با توجه به کاربرد‌های مختلف خود، انواع متفاوتی دارد که هر کدام از آنها ویژگی‌های خاصی دارند. در کشور سه نوع نوار تیپ تولید می‌شود که شامل نوار تیپ بغل دوخت، نوار تیپ وسط دوخت و نوار تیپ پلاکدار است.
ویژگی های ظاهری نوار تیپ آبیاری قطره ای
روی نوار تیپ پلاکدار، قطره چکان یا پلاک‌هایی وجود دارد که در فواصل استاندارد و مشخص برای آبیاری قطره‌ای تعبیه شده‌اند. فاصله این قطره چکان‌ها با توجه به نوع کاشت محصول، متفاوت باشد. در رایج‌ترین نوع این نوارها، شاهد فواصل 20 تا 30 سانتی‌متری بین پلاک‌ها هستیم. به طور کلی می‌توان گفت که انواع نوار تیپ پلاکدار با فواصل ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۳۰، ۴۰ سانتی‌متر طراحی و تولید می‌شوند. و دبی خروجی و ضخامت آن عبارت است از:
- ضخامت ۱۷۵ میکرون
- ضخامت ۲۰۰میکرون
- دبی خروجی یک و نیم لیتر در ساعت
- دبی خروجی دو و نیم لیتر در ساعت
انواع نوار تیپ آبیاری قطره‌ای برای گیاهان و محصولات مختلف، با تنوع بسیار گسترده‌ای از نظر فاصله و ضخامت بین درز‌ها و قطره چکان‌ها تولید می‌شوند. اما پرکاربردترین و پرمصرف‌ترین نوع آنها، نوار تیپ‌هایی با فواصل ۱۰، ۲۰ و ۳۰ سانتی‌متر با ضخامت‌های ۱۷۵ و ۲۰۰ میکرون است.
در کل نوار‌های آبیاری، از نوع پلاکدار و درزدار هستند که نوع پلاکدار آن، قطره چکان دارد و در فواصل 10 تا 30 سانتی‌متری قرار می‌گیرد، در صورتی که نوع درزدار، قطره چکان ندارد و به جای آن از یک مسیر زیگزاگی شکل برای شکستن فشار آب استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید : تجهیزات آبیاری قطره ای هوشمند
مزایای استفاده از نوار تیپ پلاکدار
نوار تیپ با پخش یکنواخت آب در زمین، باعث مرطوب نگه داشتن خاک در سطح مورد نظر می‌شود. این امر باعث جلوگیری از خفگی گیاه و رشد سریع آن می‌شود. همچنین نوار تیپ پلاکدار، با پایین آوردن تنش‌های آبیاری یا کم آبی و کاهش زمان رویش گیاه، باعث افزایش بازدهی زراعت نیز می‌شود. در ادامه برخی از مهمترین مزایای استفاده از نوار تیپ آبیاری قطره ای را نام خواهیم برد:
- کاهش مصرف آب
- عدم نیاز به تسطیح زمین
- افزایش راندمان آبیاری
- نصب راحت
- نرم و انعطاف‌پذیر
- کاهش رشد علف‌های هرز
- افزایش راندمان تولید
- کار در فشار‌های پایین آب
- اتصالات ساده و مقرون به صرفه
- صرفه‌جویی در مصرف سم، کود و آفت کش‌ها
- جلوگیری از فرسایش خاک
- کاربری ساده آن به شکل ماشینی و دستی
- جنس پلیمری به منظور جلوگیری از جسبیدن جلبک‌ها و رسوبات دیگر
- مقاوم در برابر سموم، کود‌های شیمیایی، اسپری‌های کشاورزی و دفع آفات
- مقاومت بالای نوار تیپ در برابر اشعه فرابنفش نور خورشید
کاربرد نوار آبیاری پلاکدار
برای آبیاری مزارعی با گیاهان متراکم و ردیفی مانند انواع سبزیجات، صیفی جات و کشت‌های گلخانه‌ای می‌توان از نوار تیپ پلاکدار استفاده کرد. در واقع از اتصالات آبیاری قطره‌ای نوار تیپ‌ها می‌توان برای آبیاری محصولاتی چون بادمجان، هندوانه، ذرت، گندم، جو، سیب زمینی و گیاهان دیگر استفاده کرد. استفاده از نوار تیپ با توجه به افزایش راندمان آبیاری، عدم نیاز به تسطیح زمین و جلوگیری از رشد علف‌های هرز می‌تواند کمک قابل توجهی به اقتصاد کشاورزان کند.
در سال‌های اخیر استفاده از این نوارها باعث کاهش مصرف آب به خصوص در کشت‌های متراکم شده است. در واقع بیشترین میزان مصرف آب در بخش زراعت، در کشت‌های متراکمی است که به شکل جوی و پشته‌ای، آبیاری می‌شوند. در کل می‌توان گفت افزایش تولید محصولات، کاهش مصرف آب و افزایش راندمان کشت و آبیاری، نتیجه‌ای است که بعد از استفاده از این نوارها حاصل می‌شود. این نوارها در مقایسه با انواع بغل دوخت، یکنواختی بیشتری در هنگام آبیاری ایجاد می‌کند که این امر سبب حفظ رطوبت خاک، در سطح موردنظر می‌شود.
محدودیت های استفاده از نوار تیپ پلاکدار
آبیاری به وسیله نوار تیپ پلاکدار، باعث کاهش مصرف آب به میزان قابل توجهی خواهد شد و هدررفت آب را که در هنگام آبیاری به روش سنتی که بسیار زیاد است؛ کاهش می‌دهد. اما این روش مانند سایر روش‌های دیگر دارای محدودیت‌هایی است که دانستن آنها می‌تواند به طول عمر نوار تیپ و همچنین بالا بردن راندمان کاری، کمک قابل توجهی کند. برخی از مهمترین محدودیت‌های استفاده از این نوار عبارت‌اند از:
- باید برای جلوگیری از گرفتگی پلاک و درز‌ها از فیلتر استفاده کنید تا از ورود ناخالصی‌ها و ذرات دیگر جلوگیری شود.
- با اینکه نوار تیپ‌ها خاصیت انعطاف‌پذیری دارند؛ اما باید از زوایه دار شدن آنها جلوگیری کنید.
- بهتر است در شیب‌های بیشتر از دو درصد از این نوار تیپ‌ها استفاده نشود.
- در هر دوره‌ای، نوار تیپ باید از سطح زمین بلند شود تا خاک یا خار و خاشاک، به مرور زمان، سطح آن را نپوشاند.
- نوار تیپ مانند محصولات دیگر، روش‌های نصب متفاوتی دارد و باید با در نظر گرفتن عواملی مختلفی مانند میزان وزش باد، پستی و بلندی زمین، نوع کشت، نوع خاک، بارش تگرگ و برف و احتمال وقوع یخبندان، یکی از این روش‌ها را انتخاب کرد.
بیشتر بخوانید : سیستم آبیاری قطره ای چیست؟
روش های تشخیص کیفیت نوار تیپ پلاکدار
در حال حاضر شرکت‌های زیادی مانند تی اف پی، پی اف پی، اصفهان پلاست و… در زمینه تولید نوار تیپ‌های پلاکدار فعالیت می‌کنند. برای انتخاب و تشخیص یک محصول با کیفیتِ بالا، باید به نکات مهمی چون ضخامت، مواد مصرفی و فرایند تولید آن توجه داشته باشید. در ادامه این فاکتور‌ها را به طور مختصر توضیح خواهیم داد:
ضخامت نوار تیپ
یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر کیفیت نوار تیپ، ضخامت دیواره آن است. در واقع هر چه ضخامت دیواره نوار تیپ بیشتر باشد، استحکام آن در مقابل فشار آب بیشتر است. البته توجه داشته باشید که این محصولات برای فشار کاری حدود نیم تا یک بار طراحی شده‌اند و در فشار بالاتر، امکان ترکیدن آنها وجود دارد.
مواد اولیه مصرفی
یکی دیگر از کلیدی‌ترین فاکتور‌ها در کیفیت و استحکام نوار تیپ‌ها، مواد اولیه به کار برده شده در پروسه تولید آنها است. مواد اولیه در بهترین حالت باید از مرغوب‌ترین تولیدات پتروشیمی‌ها تهیه شوند. مواد اولیه پتروشیمی‌ها که برای تولید نوار تیپ از آنها استفاده می‌شود، خواص متفاوتی دارند. به طور مثال برخی از آنها استحکام بالایی دارند؛ ولی انعطاف‌پذیر نیستند.
فرآیند تولید
از دیگر فاکتور‌های مؤثر بر کیفیت نوار تیپ، فرآیند تولید آن است. معمولاً آیتم‌های مختلفی در فرآیند تولید آنها تأثیرگذار هستند که مهمترین آنها مخلوط شدن مواد اولیه و دمای پلیمر شدن است. یعنی اگر دما بیش از اندازه استاندارد انتخاب شود، باعث می‌شود تا مواد سخت و شکننده شوند و اگر دما کم باشد، باعث می‌شود تا پلیمر شدن و اختلاط مواد، با مشکل روبرو شود. برای خرید نوار تیپ باکیفیت می‌توانید به سراغ نوار تیپ پلاک دار خارجی نیز بروید.
سخن پایانی
یکی از مهمترین ابزار‌های مورد نیاز در آبیاری قطره‌ای، نوار تیپ پلاکدار است که جنس آن معمولاً از لوله پلی اتیلن است و دارای قطره چکان‌هایی در فواصل مشخص ۱۰، ۲۰ و ۳۰ سانتی‌متری است. از این نوار تیپ‌ها در آبیاری ردیفی گیاهانی چون ذرت، سیب زمینی، گوجه فرنگی، هندوانه، انواع صیفی جات و همچنین گیاهان زینتی استفاده می‌شود.
همچنین استفاده از سیستم فیلتراسیون آبیاری در روش‌های نوین مانند آبیاری قطره‌ای، امری مهم و ضروری است. درست است که نوار آبیاری پلاکدار، باعث افزایش هزینه‌های اولیه کشاورزان می‌شود؛ اما استفاده از آنها باعث می‌شود تا با کاهش مصرف آب و همچنین یکنواختی و افزایش قابل توجه تولید محصولات، عملکرد و راندمان کاری کشاورزان افزایش پیدا کرده و بالا برود.