عملیات لوله‌کشی برق ساختمان در مورد سازه‌های مسکونی، تجاری، تفریحی و اداری و غیره، کاری تخصصی است که به حساسیت و دقت خاصی نیاز دارد. به همین دلیل باید این کار با بهترین کیفیت و رعایت تمامی اصول و ضوابط برای امنیت ساختمان و به خطر نیفتادن افرادی که بعدا ساکن آن ساختمان خواهند شد، صورت بگیرد. پس از تکمیل یک سازه، تنظیم تاسیسات آن مانند تاسیسات فنی و برقی، مکانیکی و الکترونیکی، ضرورت دارد.
گاهی سازندگان به این نوع مسائل اهمیت کافی نمی‌دهند؛ و فقط سعی دارند با انجام هر چه سریع‌تر کار، زودتر عملیات ساخت و ساز تمام شود. در حالی که تاسیسات برقی و به‌طور کلی لوله و اتصالات یک ساختمان، مهم‌ترین بخش‌های آن هستند. اگر این اقدامات به‌درستی و با رعایت تمام استانداردهای لازم انجام نشوند؛ خسارات جبران‌ناپذیری به بار خواهد آمد.
به همین سبب در این مطلب تلاش کرده‌ایم که به ابعاد این موضوع و مساله استاندارد لوله های برق ساختمان بپردازیم. تا کمی بیشتر زوایای موضوع از نظر خطرساز بودن و جدی بودن ناامن ساخته شدن آنها روشن شود.
گرچه امروزه اغلب مراحل این نوع کارها، به‌صورت توکار صورت می‌گیرد تا در کنار زیباسازی، موارد امنیتی و حفاظتی بیشتر رعایت شوند؛ اما بدیهی است که برای هرچه تخصصی‌تر و بی‌خطرتر انجام شدن یک پروژه خصوصا در مورد برق‌کشی، باید ضوابط و جزئیات دقیقا رعایت شده تا نتیجه نهایی مطلوب باشد.
لوله‌های برق مناسب برای یک ساختمان
لوله برق با توجه به نوع، جنس، روش اتصال، ویژگی‌های الکتریکی و مکانیکی، قابلیت انعطاف، مقاومت در برابر حرارت و آتش و سایر عوامل داخلی و بیرونی ساختمان، تقسیم‌بندی می‌شود. توجه به این نکته در فرآیند لوله کشی و نصب لوله های برق ساختمان باعث می‌شود همه چیز نسبتا استاندارد پیش برود؛ و از هر نوع آسیب احتمالی در آینده یا اختلال در سایر فعالیت‌ها ممانعت شود. مهم‌ترین معیار سنجش در این زمینه، کنترل و بررسی عبور داده شدن درست و دقیق تمام سیم‌ها از درون لوله‌های مخصوص است.
این اقدام با هدف افزایش ایمنی سازه و دوام سیم‌کشی و پیشگیری از حوادث فاجعه‌بار انجام می‌شود. با توجه به نوع لوله برقی که استفاده می‌شود؛ باید سایر اجزا و متعلقات آن مانند انشعابات، زانو برق، سه راهی و امثال این موارد هم متناسب با آن استفاده شوند. توجه به استاندارد لوله های برق ساختمان از نظر هماهنگی با محیط در سیستم برق‌کشی ساختمان، معیار اولیه و مقیاس رایج برای ارزیابی کیفی آنها محسوب می‌شود.
یک سازنده، طراح و پیمانکار حرفه‌ای باید به تمام این موارد در ساخت و ساز دقت کرده و تسلط داشته باشد. سیستم برق‌رسانی به پریزهای عمومی، اضطراری، روشنایی، تلفن و فکس، دربازکن صوتی و تصویری، آسانسور، تهویه، سیستم های برآورد لوله برق ساختمان و موارد دیگر ارتباط مستقیم دارد و برای هر یک باید نقشه سیم‌کشی جداگانه‌ای بر اساس تجهیزات و انشعابات تنظیم شود و به‌بهترین شکل اجرا شود.
انواع لوله های برق براساس نوع و جنس
برخی از لوله‌های برقی بسیار پرکاربرد هستند. از جمله این لوله‌ها بر اساس جنس آنها، لوله‌های فولادی سیاه، لوله‌های برقی پی وی سی، لوله‌های گالوانیزه، لوله‌های فولادی قابل انعطاف و لوله‌های برقی غیر فلزی هستند.
مشخصات عمومی و فنی لوله‌های برق ساختمان
مشخصات فنی و عمومی لوله‌های محافظ برق، بر اساس استانداردهای ISIRI 3450_2 و ISIRI 3450_2_1 و ISIRI 3450_2_4 و ISIRI 3455 باید باشد. لوله‌های محافظ برق طوری طراحی می‌شوند که سیم و کابل‌هایی که درون آنها قرار می‌گیرند کاملا حافظت شوند. در صورتی که لوله‌ها فلزی باشند؛ باید حفاظت الکترونیکی کافی نیز صورت بگیرد. این مساله ناشی از اهمیت رعایت معیارهای استاندارد لوله های برق ساختمان است.
از سوی دیگر لوله‌های محافظ هدایتکنندههای برق هم ضرورت دارد که مقابل تنش‌هایی که هنگام نصب طبق دستورالعمل توصیه شده‌اند، مقاوم باشند. قطر بیرونی لوله‌های محافظ و جزئیات رزوه‌ها و اتصالات آن، مطابق استاندارد ISIRI 3455 هستند. سطح درونی و بیرونی لوله‌های برقی باید زبر و معیوب نباشد؛ و به شکلی دقیق عایق‌بندی شده باشد.
مشخصات الکتریکی و مکانیکی لوله‌های برق مناسب برای ساختمان
لوله‌های برق با مشخصه پیوستگی الکتریکی، باید به شکل و گونه‌ای طراحی و ساخته شوند که در سیستم نصب به عنوان هادی اتصال زمین یا وسیله حفاظت، مورد استفاده قرار بگیرند. مقاومت این‌گونه لوله‌های محافظ با مشخصه عایق الکتریکی، لازم است که از نظر استقامت الکتریکی و میزان عایق بودن و مقاومت عایقی، مورد آزمون و بررسی قرار بگیرند. خواص مکانیکی و آزمون‌های لوله های برق باید طبق استاندارد ISIRI 3450 و متناسب با جنس لوله، در موارد زیر مورد آزمایش قرار بگیرند:
- آزمون خمش
- آزمون فشار
- آزمون مقاومت در برابر دمای بالا
- آزمون ضربه و شکست
- آزمون مقاومت در برابر حریق
- آزمون انتشار گاز اسیدی
این لوله‌ها باید دارای کد طبقه‌بندی مشخص باشند؛ و هر نوع نماد یا نشانه استاندارد لازم باید در سیستم لوله‌های برق و کابل یک سازه وجود داشته باشد. همچنین باید به‌صورتی طراحی و ساخته شوند که سیم و کابل‌هایی که درون آنها قرار می‌گیرند، از لحاظ مکانیکی حفظ شده و با تمام موارد استاندارد لوله های برق ساختمان تناسب کامل داشته باشند.
ظرفیت و استاندارد لوله های برقی و هدایتکنندههای درون آنها
تعداد مجاز هدایت‌کننده سیم و کابل در هر لوله، به درصد سطح مقطعی از لوله که به وسیله هر هادی اشغال می‌شود، بستگی دارد. تعداد آنها نباید از مقدار و اندازه تعیین شده بیشتر باشد. انتخاب اندازه لوله‌ها نیز باید با توجه به قطر داخلی لوله و تعداد خم‌های موجود در آن باشد. این کار باید به‌صورتی انجام شود که سیم‌کشی و کابل‌کشی در آنها به‌راحتی و به ساده‌ترین حالت ممکن، اما دقیق باشد. به این معنا که نباید در حین این کار، صدمه و آسیب به سیم‌ها، کابل‌‌ها یا عایق بندی‌ها وارد شود.
اصول و قواعد ضروری در رعایت استاندارد لوله‌های برق ساختمان
یکی از اساسی‌ترین قوانین استفاده از انواع لوله برق، که از جمله این انواع، لوله برق پلی آمید و پی وی سی هستند؛ قرار گرفتن مبدا لوله کشی، از محل تابلو برق‌های مربوطه است که در نهایت به جعبه تقسیم، جعبه کلید یا پریز ختم می‌شود. برای تامین امنیت باید دقت کرد که هیچ‌گاه سر لوله‌ها آزاد و باز گذاشته نشوند. اگر به‌منظور لوله‌کشی ساختمان از انواع تجهیزات فلزی استفاده شده است، باید به این مورد توجه جدی کرد که لوله های فلزی ساخته شده، از یک جنس و در کنار هم قرار بگیرند. با این شیوه از برخی واکنش‌های گالوانیک مضر جلوگیری می‌شود.
همچنین اگر از لوله برق پی وی سی استفاده شود باید تمامی انشعابات آن نیز از همان جنس باشند. از اصول دیگر در نصب لوله های برق این است که کاملا منظم و با فاصله‌های یکسان از یکدیگر نصب شوند؛ و با زاویه مناسب در حالت عمود یا موازی دیوارها و سقف قرار گرفته باشند. اگر سیستم لوله‌کشی ساختمان به‌صورت روکار است؛ باید برقکار این نکته را در نظر بگیرد که نصب به‌صورت کاملا منظم و به وسیله پیچ و مهره انجام شود.
در نهایت باید هم به کیفیت و هم لزوم امن بودن سیستم لوله کشی برق توجه جدی شود. در عین حال باید کل این سیستم و لوله‌های ویژه برق، از نظر ظاهری شکیل و قابل قبول باشند.
به‌طور کلی می‌توان گفت موضوعی که مهم است و باید مورد توجه باشد این است که هنگام لوله‌کشی برق ساختمان، باید در ابتدا لوله‌ها از هرگونه سیم و کابل خالی باشند. چرا که ممکن است زمان خم کردن یا بریدن یا انتقال هرکدام از این تجهیزات، به محتویات آنها آسیب وارد شود. در همان ابتدای عملیات نصب لوله‌های برق، ضرورت دارد که این کار به‌درستی و با دقت در محل‌های مشخص شده و مناسب صورت بگیرد.
برای این مرحله از کار، مسیر صحیح آن باید طراحی و تعبیه شود؛ تا لوله های برقی ساختمان و سیم‌ها و کابل‌های داخل آنها، مطابق نقشه سیم‌کشی نصب شوند.