در روشهای جدید برق کشی ساختمان که یکی از مزایای آنها نیست به روشهای قدیمی، کاهش میزان ضایعات و خرید ملزومات به میزان مورد نیاز است؛ برآوردها نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. به عنوان مثال با برآورد لوله برق ساختمان کارفرما می‌تواند از ابتدا تا حدودی هزینه ملزوماتی که برای اجرای سیستم برق‌کشی ساختمان نیاز دارد را تخمین بزند. با این روش علاوه بر اینکه میزان تولید ضایعاتی که عمدتا به دلیل خرید ملزومات اضافه ایجاد می‌شود کاهش خواهد یافت؛ تا حدودی هزینه این مرحله از ساخت نیز قابل محاسبه است. لوله برق در کنار سیم و دیگر ملزومات، از جمله محصولات بسیار کاربردی و مهم در اجرای صحیح سیستم برق‌کشی هر ساختمانی محسوب می‌شود و بخش مهمی از هزینه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. در این مقاله توضیح می‌دهیم که چطور می‌توان میزان لوله برق مصرفی در اجرای سیستم برق‌کشی ساختمان را برآورد کرد.
میزان مصرف لوله برق در ساختمانهای جدید چقدر است؟
اصلی‌ترین تفاوتی که بین روشهای قدیمی و روشهای جدید برق کشی ساختمان وجود دارد؛ استفاده از ابزاری به نام لوله برق برای محافظت از سیم‌هاست. البته در گذشته هم از لوله‌هایی به نام لوله خرطومی به این منظور استفاده می‌شد؛ اما محصولی که امروزه به نام لوله برق استاندارد تولید می‌شود کاملا متفاوت از لوله خرطومی‌های قدیمی است. با این حساب می‌توان گفت که بخش اعظمی از هزینه برق‌کشی ساختمان مربوط به خرید همین لوله‌هاست. بنابراین اینکه کارفرما از قبل بداند به چند شاخه یا چند متر از این لوله نیاز دارد تا بتواند سیستم برق‌کشی را دقیقا مطابق با آنچه در نقشه‌های از پیش طراحی شده اجرا کند؛ بسیار مهم و حائز اهمیت است.
هم برای برآورد لوله برق ساختمان و هم برای تخمین میزان سیم مورد نیاز، اولین مرحله طراحی سیستم سیم‌کشی است. سنتی‌ترین روش برای رسیدن به این اعداد، اندازه‌گیری طول هر مدار از روی نقشه و جمع اعداد به دست آمده با یکدیگر است. البته بیشتر برق‌کارها و مهندسان اجرای سیستم‌های برق ساختمانی توصیه می‌کنند که عدد به دسته آمده را 1.5 برابر کنید؛ چرا که در این روش سنتی که زیاد هم دقیق نیست پیچ و خم‌های نقشه معمولا در نظر گرفته نمی‌شود. از آنجایی که سیم‌های مخصوص اجرای سیستم برق‌کشی ساختمان به صورت حلقهای به بازار عرضه می‌شوند؛ توصیه میکنیم همیشه کمی بیشتر از متراژی که طبق این فرمول به دست آمده است سیم بخرید. برای برآورد دیگر ملزومات نیز از فرمول‌های خاص زیر استفاده می‌کنند:
- میزان مصرف لوله برق معمولا دو برابر متراژ زیر بنا ساختمان در نظر گرفته می‌شود
- به اندازه نصف زیر بنا نیاز به قوطی دارید
- تعداد زانو مصرفی در اجرای سیستم برق‌کشی برابر با زیر بنا است
با این حساب اگر قرار است یک واحد ساختمانی 70 متری را برق‌کشی کنید به 140 متر لوله، 35 عدد قوطی و 70 عدد زانو نیاز دارید.
روش صحیح اجرای لوله‌کشی برق ساختمان
سیم‌کشی برق ساختمان معمولا به دو صورت توکار و اکس‌پوز اجرا می‌شود. در سیستم توکار، سیم‌های مخصوصی که چند لایه عایق محافظ دارند را مستقیما زیر گچ دیوار کار می‌گذارند. می‌توان برای اجرای نقشه سیم‌کشی به شکل اصولی‌تر و استاندارد تر از لوله و اتصالات مخصوصی که عموما از جنس PVC هستند نیز استفاده کرد. در این روش ابتدا لوله را طبق نقشه در محل‌های مورد نظر و زیر گچ دیوار کار گذاشته و سپس سیم را از درون آن عبور می‌دهند. در روش سیم‌کشی سطحی می‌توان سیم‌ها را مستقیما زیر گچ و یا از درون لوله عبور داد و با گیره‌های مخصوص نگه داشت.
از چه جنس لوله‌هایی می‌توان به عنوان لوله برق استفاده کرد؟
انواع لوله مورد استفاده جهت لولهگذاری سیستم برق‌کشی ساختمان عبارتند از:
لوله UPVC (خم گرم)
خم گرم به نوعی از لوله UPVC گفته می‌شود که به کمک روش خمش گرم تغییر شکل داده و به آن لوله برق پایدار و خشک نیز گفته می‌شود. ساختار این جنس لوله برق به صورتی است که حین کار خیلی راحت می‌توان آن را با استفاده از چاقو یا کاتر برش زد.
لوله UPVC (خم سرد)
این لوله‌ها یکی دیگر از محصولات تولیدی در صنعت ساخت لوله و اتصالات هستند که برای اجرای سیستم‌های لوله‌کشی برق ساختمانی کاربرد فراوانی دارند. برای ایجاد زاویه و فرم مناسب در لوله UPVC خم سرد از هیچ‌گونه حرارتی استفاده نمی‌شود و این تغییر فرم فقط به لطف فنر خم‌کاری ایجاد می‌شود. از آنجایی که این لوله مقاومت بیشتری در برابر خم شدن دارد؛ می‌توانید خیلی راحت حتی آن را تا زاویه 90 درجه نیز خم کنید و بدون استفاده از زانویی آن را به لوله دیگر بچسبانید. یکی از کاربردهای مهم لوله UPVC خم سرد، اجرای سیستم برق‌کشی راهرو است که معمولا طرح پر پیچ و خم‌تری نسبت به دیگر قسمت‌های ساختمان دارد.
از آنجایی که این مدل لوله برق نیاز به اتصالات ندارد؛ برای چسباندن تکه‌های مختلف آن به یکدیگر باید از چسبی استفاده کنید که کیفیت بالایی داشته و به مرور زمان خاصیت چسبندگی خود را از دست ندهد. البته باید به این نکته نیز توجه کنید که شوک لوله‌های برق باید با داخل زانو متفاوت باشد.
لوله خرطومی
همانطور که اشاره شد؛ لوله خرطومی نیز از جمله ابزارهای قدیمی هستند که برق‌کارها برای محافظت از سیم‌ها در دل دیوار از آن استفاده می‌کنند. یکی از اصلی‌ترین مزیت‌های لوله خرطومی به نسبت لوله‌های UPVC وزن کم آن است. این محصول را در بسیاری از کارخانه‌ها هم با مواد اولیه نو و هم با مواد اولیه دست دوم تولید می‌کنند. تفاوت این دو مدل لوله خرطومی نیز در کیفیت آنهاست. بنابراین اگر می‌خواهید از این لوله به عنوان لوله برق ساختمان استفاده کنید؛ حتما نوع باکیفیت آن که با استفاده از متریال نو ساخته شده است را انتخاب کنید. این جنس لوله‌ها علاوه بر اینکه عمر طولانی‌تری دارند؛ ایمن‌تر هستند و می‌توانند به شکل بهتری از سیم‌های برقی که شاکله اصلی سیستم برق‌کشی ساختمان را تشکیل می‌دهند محافظت کنند. از همه مهم‌تر اینکه هنگام عبور دادن سیم از لوله خرطومی‌های باکیفیت، آسیبی به آن وارد نمی‌شود.
اکثر لوله خرطومی‌هایی که به رنگ روشن هستند و وزن بالایی دارند از مواد نو ساخته می‌شوند. البته به همان اندازه که با کیفیت هستند؛ قیمت گران‌تری نسبت به لوله خرطومی‌هایی که از متریال دست دوم ساخته می‌شوند دارند. بیشتر در سقف برای نصب هالوژن‌ها، شلنگی، جاده‌های ارتباطی و در مواقعی که نبش و خمیدگی‌های زیادی در نقشه سیم‌کشی وجود دارد که عملا استفاده از لوله UPVC را غیرممکن می‌کنند از لوله خرطومی استفاده می‌شود.
اصول لوله‌کشی برق ساختمان
پنج اصل مهم وجود دارد که در هنگام لوله‌کشی برق ساختمان باید به آنها توجه کنید. این اصول مهم عبارتند از:
- لوله‌ها را باید یا به صورت عمودی و یا به صورت افقی اجرا کنید و از نصب آنها به صورت مورب به شدت اجتناب کنید. همچنین معمولا برای اتصال این لوله‌ها از زانویی و سه‌راهی استفاده نمی‌شود و سیم‌های متصل به زنجیر همیشه باید به داخل لوله قرار بگیرند.
- محل نصب لوله از تابلو برق شروع شده و به جعبه اتصال یا جعبه کلید یا پریز ختم می‌شود. تعداد چرخش لوله در فاصله بین دو اتصال مکانیکی مثل حد فاصل بین دو جعبه توزیع، نباید بیش از 4 بار باشد.
- لوله‌های برق باید حداقل 15 سانتی‌متر از لوله سایر تاسیسات مانند آب و گاز فاصله داشته باشند و فاصله بالاترین لوله از سقف نیز باید 30 سانتی‌متر باشد.
- عمق صحیح نصب لوله‌های توکار باید 15 میلی‌متر داخل دیوار یا سقف باشد. اگر قرار است سیم‌کشی از کف اجرا شود؛ فاصله استاندارد عبور لوله تا سطح 3 سانتی‌متر است.
- در مناطق مرطوب باید فاصله بین لوله و سطح حداقل 6 میلی‌متر باشد و محل و فاصله بستهای نگهدارنده به دقت تعیین شود. فاصله بین بستها نباید کمتر از 40 سانتی‌متر و بیشتر از 100 سانتی‌متر باشد.
نکات مهم در اجرای لوله‌کشی برق ساختمان
به غیر از برآورد لوله برق ساختمان که بیشتر مربوط به هزینه اجراست؛ چند نکته مهم دیگر نیز وجود دارد که باید هنگام لوله‌کشی برق به آنها توجه کنید. این نکات عبارتند از:
همیشه از لوله‌های باکیفیت استفاده کنید:
گرچه افزایش کیفیت لوله به معنی افزایش هزینه اجراست؛ اما این نکته را فراموش نکنید که انتخاب لوله باکیفیت در نهایت با کاهش هزینه نگهداری از سیستم برق‌کشی ساختمان در آینده، به‌صرفه‌تر است. در واقع برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم برقی ساختمان، باید از لوله‌های با کیفیت و استاندارد به عنوان پوشش محافظت‌کننده از سیم‌ها استفاده کنید.
قانون حداکثر طول لوله را رعایت کنید:
برای اینکه بعدها با مشکل کاهش ولتاژ و افت شدید برق مواجه نشوید باید قانون حداکثر طول لوله را رعایت کنید. اینکه لوله‌ای که برای عبور سیم‌ها نصب می‌کنید حداکثر می‌تواند چند متر طول داشته باشد بستگی به نوع و قطر لوله دارد.
حتما از تجهیزات محافظ استفاده کنید:
هنگام اجرای سیستم برق‌کشی برای جلوگیری از خطراتی مانند آتش‌سوزی به دلیل اتصالی و حفظ سلامت سیستم برقی، باید از تجهیزات محافظ مانند رله، سوئیچ و قطعکن استفاده کنید.
فاصله استاندارد بین لوله‌ها را رعایت کنید:
رعایت این فاصله استاندارد بین لوله‌هایی که حاوی سیم‌های برق هستند به جلوگیری از تداخل و خطرات برقی کمک می‌کند.
نصب عایق را فراموش نکنید:
درست است که لوله خودش به عنوان محافظ برای سیم‌های برق عمل می‌کند؛ اما استفاده از عایق مناسب دور این لوله‌ها نیز برای جلوگیری از تماس مستقیم و خطرات برقی الزامی است.
لوله‌ها را با دقت نصب کنید:
رعایت اصول دقیق در زمان نصب لوله‌های برق به جلوگیری از خطرات برقی و افت ولتاژ بسیار کمک می‌کند.
نظافت و تعمیرات دوره‌ای را فراموش نکنید:
اگر می‌خواهید سیستم برق‌کشی ساختمان سال‌ها بدون مشکل کار کند و عملکرد دقیقی داشته باشد؛ باید لوله‌ها را به صورت دوره‌ای تعمیر و نظافت کنید.