همزمان با پیشرفت علوم و تکنولوژی‌های مختلف صنعت آب و فاضلاب نیز توسعه قابل توجهی داشته است و امروزه در سیستم‌های لوله‌کشی آب و فاضلاب از تجهیزات مدرن و پیشرفته‌ای استفاده می‌شود که به کاهش هزینه، افزایش سرعت اجرا، کاهش محدودیت‌ها و همچنین افزایش راندمان و کارایی سیستم کمک می‌کند. انشعاب گیری به عنوان یک فرآیند بسیار مهم و کاربردی در سیستم لوله‌کشی آب و فاضلاب شناخته می‌شود که به روش‌های مختلف و توسط قطعه‌ای به نام انشعابگیر انجام شده و به جلوگیری از مسدود شدن شبکه اصلی، تخلیه درست فاضلاب و افزایش راندمان سیستم لوله‌کشی کمک می‌کند. در ادامه مطلب به بررسی کامل انشعاب گیری و نحوه گرفتن انشعاب از لوله پلیکا و همچنین مزایای آن پرداخته می‌شود.
انشعاب گیر چیست؟
انشعابگیر در حقیقت نوعی از اتصالات فاضلابی است که مشابه سه راهی فاضلابی طراحی می‌شود. از ای ن قطعه به منظور انشعاب گیری از لوله‌های اصلی آب و فاضلاب استفاده می‌شود. در حقیقت می‌توان گفت که انشعاب گیر نوعی سه راهی است که از قسمت پایین برش خورده و با اتصال به لوله اصلی آب یا فاضلاب، حجم مشخصی از آن به را سمت دیگری هدایت می‌کند. انشعابگیر در لوله و اتصالات ساختمانی به منظور جهت گرفتن انشعاب از لوله اصلی، تخلیه صحیح فاضلاب، جلوگیری از مسدود شدن شبکه اصلی و … به کار می‌رود.
انواع انشعاب گیر و اجزای آن
به صورت کلی انشعابگیر فاضلاب را می‌توان به دو حالت مختلف و بر اساس زاویه انشعابی که ایجاد می‌کند دسته‌بندی کرد. در انشعاب گیر 45 درجه، لوله اصلی با انشعاب ایجاد شده دارای زاویه 45 درجه بوده در حالی که در انشعاب گیر 90 درجه زاویه انشعاب و لوله اصلی قائم خواهد بود.
نوع دیگری از انشعاب گیرها که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است انشعاب گیر رزوه‌ای است. این انشعاب گیر به منظور گرفتن انشعاب از لوله پلیکا و انواع لوله‌های دیگر کاربرد دارد و در سریع‌ترین زمان ممکن اجرا می‌شود. این قطعه برای گرفتن انشعاب از لوله‌های فاضلاب کم فشار مناسب است و معمولاً از جنس پلی‌اتیلن تک‌جداره، دوجداره، کاروگیت، پی‌وی‌سی و با ضخامت 6 تا 40 میلی‌متر ساخته می‌شود و قطر اسمی آن بین 200 تا 400 میلی‌متر خواهد بود. انشعاب گیرهای رزوه‌ای برعکس انشعاب گیرهای 45 و 90 درجه که یک تکه هستند، می‌توانند به صورت سه تکه‌ای یا چهار تکه‌ای تولید و عرضه شوند. تنظیم‌کننده ضخامت لوله، قطعه زینی، مهره رزوه‌ای و بوشن اورنگی و واشر آب‌بندی اصلی‌ترین اجزای انشعابگیر ها هستند.
کاربردهای انشعاب گیر لوله فاضلاب
همان‌طور که پیش از این نیز عنوان شد، انشعاب گیری از بهترین روش‌های رایج و متداول برای گسترش و اصلاح ساختار لوله‌کشی فاضلاب شهری است و مهم‌ترین هدف استفاده از آن افزایش راندمان و کارایی سیستم فاضلابی، کاهش هزینه‌ها، جلوگیری از انسداد و گرفتگی شبکه و انتقال آب یا فاضلاب به نقاط مختلف است.
نحوه نصب انشعابگیر فاضلاب
همان‌طور که گفته شد گرفتن انشعاب از لوله پلیکا و انشعاب گیری از لوله و اتصالات UPVC کار ساده و کم هزینه‌ای است اما باید با حساسیت بالایی انجام شود. نحوه انشعاب گیری می‌تواند متناسب با نوع انشعابگیر متفاوت باشد. برای اجرای این کار با استفاده از یک گردبر متناسب با سایز انشعابی که ایجاد می‌شود باید یک برش در وسط لوله اصلی ایجاد شود و سپس با استفاده از چسب مخصوص پی وی سی تمام قسمت‌های اطراف برش و نقاطی که با هم در تماس هستند چسب کاری شود. البته این روش ساده زمانی کارایی دارد که از انشعابگیر های قدیمی 45 و 90 درجه استفاده می‌شود اما برای نصب و اجرای انشعابگیر های رزوه‌ای باید مراحل مختلفی را اجرا کرد که به شرح زیر هستند:
- ایجاد برش بر روی لوله اصلی با استفاده از گردبر با توجه به سایز انشعابگیر
- تمیز کردن پلیسه های کناره‌های برش ایجاد شده بر روی لوله برای چسبیدن بهتر آن
- قرار دادن انشعابگیر به صورت زاویه‌دار به گونه‌ای که شیار به سمت خارج لوله باشد قرار بگیرد.
- توجه به پین‌های راهنما و نصب صحیح انشعاب گیر بر روی لوله
- اتصال رابط انشعاب گیر با استفاده از آچار مخصوص با توجه به جهت فلش‌ها
مهم‌ترین مزایای انشعاب گیرهای رزوه‌ای
انشعاب گیری مستقیم اگرچه می‌تواند کارایی بیشتری داشته باشد اما هزینه‌های بیشتری به همراه دارد و اجرای آن نیز باید از ابتدای ایجاد سیستم لوله‌کشی صورت بگیرد در حالی که استفاده از انشعاب گیرهای پلیمری و رزوه‌ای محدود به زمان خاصی نبوده و می‌توان در هر بازه زمانی از آن‌ها استفاده کرد. هرچند که استفاده از انشعاب گیرهای ساده 45 و 90 درجه همچنان در بسیاری از نقاط جهان رواج بالایی دارد اما مزیت‌های متعددی که انشعابگیر های رزوه‌ای دارند محبوبیت آن‌ها را بیشتر کرده‌اند. از مهم‌ترین مزایای گرفتن انشعاب از لوله پلیکا با استفاده از انشعابگیر رزوه‌ای می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- این انشعاب گیرها بر اساس استانداردهای مختلف تولید می‌شوند
- نحوه طراحی استاندارد یقه این انشعاب گیرها باعث تثبیت موقعیت، استحکام روی لوله و مقاومت بیشتر آن‌ها در برابر فشار می‌شود.
- تیغه‌های تقویت کننده روی یقه این انشعاب گیر باعث بالا رفتن مقاومت آن در برابر ضربه و فشار خاک می‌شود.
- استفاده و نصب این انشعابگیرها کار ساده‌ای بوده و نیاز به مهارت و تخصص ویژه‌ای ندارد
- این انشعابگیر ها قابلیت نصب بر روی انواع لوله مانند تک‌جداره، بتنی و دوجداره را دارد
- لاستیک‌های آب‌بندی انشعابگیر از جنس مقاوم به خوردگی ساخته می‌شوند و …
انشعابگیر های رزوه‌ای سه تکه‌ای و چهار تکه‌ای باید مطابق با استاندارد EN 1852 (SN8) تولید شوند. این انشعابگیر ها باید دارای رزوه روان، لاستیک آب‌بندی از جنس EPDM، یقه مستطیلی تثبیت‌کننده، پل‌های تقویتی روی یقه و بدنه اصلی جهت مقاومت فشاری، نشانه‌گر روی بدنه جهت سهولت در نصب و همچنین راهنما روی یقه و بدنه به جهت هدایت صحیح و عدم چرخش باشند.
انشعابگیر فاضلابی و روش‌های آن
برای گرفتن انشعاب از لوله‌های فاضلاب می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که رایج‌ترین آن‌ها انشعاب گیری مستقیم، انشعاب گیری رزوه‌ای و انشعاب گیری پرسی هستند. هر کدام از این روش ای انشعاب گیری می‌توانند مزیت‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فردی داشته باشند.
انشعاب گیری مستقیم
انشعاب گیری لوله پلیکا به صورت مستقیم می‌تواند مزیت‌های متعددی داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- اختصاصی شدن انشعاب فاضلاب هر ساختمان
- عدم انتشار بوی فاضلاب در منطقه
- بهره‌برداری صحیح و استاندارد از سیستم‌های فاضلابی
- هزینه نصب پایین و مصالح ارزان‌تر
- نصب و اجرای راحت و سریع
انشعابگیر رزوه‌ای
انشعاب گیری رزوه‌ای نیز از جمله روش‌های ساده و سریع انشعاب گیری است که معمولاً برای خطوط کم فشار فاضلابی موثر است. انشعاب گیرهایی که در این روش استفاده می‌شوند معمولاً از جنس پلی‌اتیلن تک جداره، دوجداره کاروگیت، لوله اسپیرال پلی‌اتیلن و لوله‌های PVC و … بوده و می‌توانند در ضخامت‌های مختلفی تولید شوند. این انشعاب گیرها به صورت دوتکه‌ای، سه تکه‌ای و چهار تکه‌ای طراحی و تولید می‌شوند. انشعاب گیرهای رزوه‌ای می‌توانند در اندازه‌های مختلفی تولید شوند و کاربردهای متعددی خواهند داشت. طراحی قوس روی لاستیک آب‌بنـدی به جهت نشسـت بهتر بر روی تمامی سایز لوله‌ها و آب‌بندی، مناسب‌تر است، اما طراحی R شکل لبه‌های لاستیـک آب‌بندی در داخل لوله، جهت جلوگیری از جمع شدن رسوب پشت لاستیک آب‌بندی و همچنین جلوگیری از مسدود شدن شبکه فاضلاب به مراتب کاربردی‌تر و مناسب‌تر است
انشعاب گیری پرسی
در این روش از انشعاب گیری از انشعاب گیرهای پلیمری که به شکل سه راهی تولید می‌شوند استفاده می‌شود. این انشعاب گیرها با استفاده از چسب مخصوص و فشار به محل برش خورده لوله متصل می‌شوند و می‌توانند برای خطوط فاضلاب کم فشار گزینه خوبی باشند.
احتمال نشتی داشتن انشعاب گیرها
همان‌طور که گفته شد در روش‌های انشعابگیری رزوه‌ای و پرسی از انشعاب گیرهای ویژه‌ای استفاده می‌شود که با استفاده از چسب و روش‌های مختلف به لوله متصل می‌شوند و همین امر باعث می‌شود که تصور شود این قطعات دچار نشتی خواهند شد. انشعابگیر های استاندارد دارای یک زاییده مخصوص هستند که در قسمت برش تعبیه شده و زمانی که به لوله اصلی متصل می‌شوند از بروز هر گونه نشتی احتمالی جلوگیری می‌کنند. البته نصب و اجرای انشعاب گیری به دقت و حساسیت بالایی نیاز دارد و باید از چسب‌های باکیفیتی استفاده شود تا میزان نشتی به صفر برسد. کیفیت انشعابگیرها نیز اهمیت بالایی دارد و باید به آن توجه داشت. از جمله بهترین و باکیفیت‌ترین انشعابگیر های موجود در بازار می‌توان به مواردی همچون انشعابگیر رفاه اتصال، انشعابگیر آبشار بسپار، انشعابگیر طلائیه مشهد، انشعابگیر نیک بسپار، انشعابگیر پایاب بسپار و … اشاره کرد.
جمع‌بندی نهایی
گرفتن انشعاب از لوله پلیکا به منظور افزایش راندمان سیستم، جلوگیری از مسدود شدن لوله‌ها، انتقال راحت‌تر فاضلاب، تخلیه صحیح فاضلاب و … انجام می‌شود و برای این کار می‌توان از سه روش اصلی انشعاب گیری مستقیم، انشعاب گیری رزوه‌ای و انشعاب گیری پرسی استفاده کرد. هر کدام از این روش‌ها مزیت‌های خاصی داشته و برای موقعیت‌های ویژه‌ای مناسب هستند.